Duurzaam bouwen: kleine innovators inspireren grote bedrijven

Dit vierde blog uit de reeks “Zes trends die je kon zien aankomen” verscheen op 26 april op de blog van VoordeWereldvanMorgen

Wij leven als een termietenkoningin

“Waarom hebben dieren geen kachels, en waarom heeft een visser of een boer het bijna nooit koud? Zij doen aan vasculaire fitness. Hun vaten zijn gewend om te reageren op warmte en koude prikkels. Bij alle andere mensen, die bijna permanent op 21 graden worden gehouden, is dat vermogen verloren gegaan. Het enige dier dat constant in een warm huis zit is de termietenkoningin. Zij lijdt aan zware obesitas”! Dit verhaal vertelde Arno Vlooswijk ons al in 2009. Hij pleitte daarom voor koude huizen met warme zones (en verwarmde meubelen) en niet het hele huis geïsoleerd en verwarmd op 21 graden.

Van Ruijsdael glas wijst in 2010 op het gevaar van verkeerde isolatie: condens zoekt koude om neer te slaan. Bij dubbelzijdig glas is al snel de muur de koudste plek in het huis, en dat veroorzaakt schimmel. Van Ruijsdael glas is enkelzijdig, blijft koud maar isoleert toch. Het zijn enkele van de initiatieven die al vroeg wezen op isolatie en anders bouwen. Recent onderzoek toont aan dat verkeerd isoleren een nieuw probleem heeft veroorzaakt: ongezonde binnenmilieus.

Energie-labels remmen innovatie

Isoleren voor energiebesparing op zichzelf is natuurlijk niet slecht. De afgelopen jaren ontstonden er talloze energiebesparende innovaties in de bouw. TonZon kwam bijvoorbeeld in 2010 met vloerisolatie in de vorm van thermoskussens voor kruipruimtes en daken. Hoewel de resultaten zeer goed waren, was het lastig om de onderneming van de grond te krijgen. Dat gold voor veel meer innovaties.

Dit heeft te maken met de manier waarop de energielabels worden bepaald. De overheid heeft een lijst van ‘erkende’ manieren van verduurzaming, bijvoorbeeld spouwmuurisolatie en dubbel glas. Om te bepalen in welke energieklasse een huis of kantoor valt, wordt gekeken welke maatregelen van de lijst zijn toegepast. Zo’n lijst loopt bijna als vanzelfsprekend voortdurend achter op de ontwikkelingen en is nooit compleet. Om op de lijst te komen, moeten de ondernemers dure testen laten doen. Veel startende ondernemers hebben die investeringsruimte niet. Deze systematiek remt daarmee direct de marktintroductie van nieuwe innovatieve methoden. Het zou beter zijn als men bij het bepalen van zo’n energielabel zou kijken naar het resultaat van de besparende maatregelen, dan naar de manier waarop.

Duurzaam bouwen is anders wonen

Transition Towns, Ecosofia, Zonneterp, Ecodorp Boekel en andere eco-dorpen zijn de ‘living labs’ van mensen die niet alleen duurzaam bouwen, maar het wonen als geheel verduurzamen. Wonen, werken, voedsel verbouwen, biodiversiteit, waterbeheer, recreëren…al deze aspecten worden meegenomen in het ontwerp. Het waardevolle daarvan is het fijnmazig – Internationale – netwerk van mensen die elkaar daarbij inspireren en kennis & ervaring uitwisselen. Zelf doen, integraal en inclusief denken. Los van de wereld van de Energielabels. Het is niet voor niets dat Transition Towns al in 2005 het woord ‘ transitie’ gebruikte.

Nieuwe bouwmaterialen

Inmiddels is er een niet aflatende stroom innovaties aan bouwmaterialen. Xiriton maakt bouwblokken van olifantsgras, Strobaal Bouwblok van stro en leem, er zijn isolatieplaten van algen, hennep, vlas. Nieuwe baksteen van vermalen puin (StoneCycling). Bouwen met zout. Gevelplaten die ruimte bieden aan vogels en vleermuizen. De bio-bouwmarkt wordt steeds veelzijdiger. Helaas wordt deze echter nog maar weinig serieus genomen door de gevestigde bouwwereld. Zij werken met raamcontracten, vaste leveranciers en zijn in de regel vrij conservatief. Hoe kunnen we hen verleiden?

De grote bouwwereld

Gelukkig zitten de grote bouwbedrijven alles behalve stil. Misschien was het de Tiny House Movement die bouwbedrijf Heijmans inspireerde tot de Heijmans One; een duurzaam en tijdelijk, eenpersoons huis dat kan worden geplaatst op braakliggende terreinen. BAM is met nieuwe leaseconcepten bezig. De tijd van snel goedkoop bouwen en wegwezen, maakt plaats voor eigenaarschap tot na de afschrijvingstermijn. Dan maak je als bouwer hele andere keuzes. Partijen als Volker Wessels en Strukton zijn al enige tijd zeer actief op duurzaamheid. Circulair beton is in ontwikkeling. Door structureel de samenwerking te zoeken binnen netwerken als MVO Nederland en door langzaam maar zeker aan te sluiten op de onuitputtelijke creativiteit in de samenleving, kunnen deze bedrijven van notoire achterlopers, koplopers worden in duurzaamheid. Laten we daar voor gaan!

Ineke en Rinske

Ineke van Zanten en Rinske van Noortwijk hebben in 2003 GreenWish opgericht en maken zich sterk voor meer ruimte voor duurzaam initiatief. Twitter: @inekevanzanten @RinskeGreenWish en @GreenWishNL